Magnit gadymy Hytaýda ulanmaga synanyşypdyr

Magnetitiň demir siňdiriş häsiýeti uzak wagt bäri tapyldy.Luuň ýaz we güýz ýyl ýazgylarynyň dokuz tomunda bir söz bar: "demir çekmek üçin mähirli bolsaňyz, oňa sebäp bolup bilersiňiz".Şol döwürde adamlar "magnetizm" "hoşniýetlilik" diýip atlandyrýardylar.Demir çekýän magnit enäniň çagalaryna özüne çekijisi hasaplaýardylar.Ol: "daş demiriň enesidir, ýöne daşyň iki görnüşi bar: söýýän daş çagalaryny özüne çekip biler, ýöne minnetdar daş edip bilmez" -diýdi.Han neberesinden ozal adamlar daş söýmegi aňladýan "Ci Shi" ýazypdyrlar.

Magnetit demir çekip bilýänligi sebäpli, beýleki metallary hem özüne çekip bilermi?Ata-babalarymyz köp synanyşypdyrlar we magnitleriň diňe bir altyn, kümüş, mis we beýleki metallary däl, eýsem kerpiç we plitkalary hem özüne çekip bilmejekdigine göz ýetirdiler.Günbatar Han neberesinde adamlar magnetitiň beýleki zatlara däl-de, diňe demir özüne çekip biljekdigine eýýäm düşünipdiler.Iki magnit biri-birine ýakyn ýerleşdirilende, käwagt biri-birini özüne çekýär we käwagt biri-birini yza çekýär.Magnitleriň iki polýusynyň bardygy mälim, biri N polýus, beýlekisi S polýus.Polýuslar biri-birini yza çekişi ýaly, ters polýuslar biri-birini özüne çekýär.Şol döwürdäki adamlar bu hakykaty bilmeýärdiler, ýöne şonda-da ony tapyp bilýärdiler.

Günbatar Han neberesinde Luan da atly bir alhimik bardy.Iki bölejigiň polýarlygyny sazlap, zatlar ýaly iki bölek küşt ýasady.Käwagt iki bölek biri-birini özüne çekýärdi, käwagt bolsa biri-birini yza çekýärdi.Luan Da muny "Dou Qi" diýip atlandyrdy.Ol romany Han neberesiniň imperatory Wu-a hödürledi we şol ýerde görkezdi.Han neberesiniň imperatory Wu haýran galdy we Longxin Luana "Wuli generaly" adynyň berilmegine gaty begendi.Luan Da, Han dinastiýasynyň imperatory Wu aldamak üçin täze zatlar ýasamak üçin magnitiň tebigatyndan peýdalanypdyr.

Alsoer hem uly magnitdir.Iki polýus degişlilikde geografiki Günorta polýusyň we geografiki Demirgazyk polýusyň golaýynda.Şonuň üçin, ýer ýüzündäki magnitler erkin aýlanyp bilseler, şol bir magnitler bilen biri-birini yza çekerler we demirgazyk we günortany görkezýän dürli materiallar bilen magnitleri özüne çekerler.Gadymylar bu hakykata düşünmediler, ýöne bu hadysany gaty açyk bilýärdiler.